TATRY TATRY - pasmo górskie o powierzchni ok. 785 km2, długości 80 km (mierzonej wzdłuż głównej grani) oraz średniej szerokości ok. 15 km. Znajdują się w województwie Małopolskim, na terenie Powiatu Tatrzańskiego, na granicy polsko – słowackiej. Tatry są częścią łańcucha górskiego Karpat i stanowią jego najwyższe pasmo. Tłumaczenia w kontekście hasła "łańcucha górskiego" z polskiego na francuski od Reverso Context: Miejscowość znajduje się na lewym brzegu rzeki Peczora, na zachód od łańcucha górskiego gór Ural. Kartkówka z Tatr quiz for 5th grade students. Find other quizzes for Geography and more on Quizizz for free! Informacje dot. kierowców na Słowacji oprac. na podstawie materiałów MSZ. Jak dojechać w Tatry Słowackie, gdzie zaparkować, zanocować i zjeść, jakie są ceny, jakie są warunki ratownictwa górskiego i gdzie się ubezpieczyć. Wybraliśmy dla was 10 najbardziej zaskakujących faktów o Tatrach, które przywrócą wam apetyt na poznawanie gór. Z naszej kolekcji ciekawostek dowiecie się m.in.: Która leżąca w Polsce góra jest najwyższa - nie chodzi o Rysy! Skąd wzięły się muszle na góralskich kapeluszach. Która jaskinia ma aż 30 km długości. Wiatrami okresowymi są monsuny, bryza: morska i lądowa oraz wiatr: górski i dolinny. Bryzy to wiatry zmieniające się w cyklu dobowym, są wiatrami charakterystycznymi na wybrzeżach morskich i jeziornych o dużej powierzchni, wywołują je różnice w nagrzewaniu się powierzchni lądów i wody w czasie dnia i nocy. Karpaty zajmują 61% powierzchni Słowacji. Karpaty są drugim co do wielkości łańcuchem górskim w Europie. Przełęcz Dukielska (500 m n.p.m.) jest najniżej położoną przełęczą w głównym grzbiecie Karpat. Bieszczady zaliczane są do pasma Beskidów Lesistych a nie Połonińskich. Howerla (2061 m n.p.m.) jest najwyższą górą Ukrainy. Opisz krajobraz wybranego łańcucha górskiego w Polsce plis Natychmiastowa odpowiedź na Twoje pytanie. michalczubat michalczubat 26.02.2014 Szlak na Rysy. Na Rysy można wejść na dwa sposoby – czerwonym szlakiem od strony słowackiej i także czerwonym od Morskiego Oka, czyli ze strony polskiej. Mimo że różnią się one między sobą poziomem trudności, to o obu na pewno można powiedzieć to samo – są żmudne, długie i trzeba pokonać po drodze dużą różnicę Tatry to jedno z najbardziej malowniczych pasm górskich. Poniżej lista dziesięciu najładniejszych dolin tatrzańskich, zachwycających o każdej porze roku. 1. Dolina Białej Wody. Dolina Białej Wody jest największą i jedną z najwspanialszych spośród dolin tatrzańskich. Długość jej wynosi ponad 10 km. W dolnych partiach jest 96dm. Rozpoczynamy nowy cykl edukacyjny, przybliżający Wam ciekawe informacje na temat cyklu jest Anna Chodkiewicz, która stworzyła bazę pytań i odpowiedzi dotyczącą Tatr. Obejmuje ona zarówno tematy być może oczywiste, jak i szereg ciekawostek. Całość podzielona została na siedem części: Tatry – wiadomości ogólne, Człowiek w Tatrach, Tatrzański Park Narodowy, Przyroda Tatr, Turystyka i bezpieczeństwo w górach, Co zrobić gdy…, oraz Ja w górach, czyli co mogę zrobić dla tatrzańskiej je publikować partiami. W dzisiejszym odcinku mamy dla Was pierwszą część wiadomości ogólnych o Tatrach, zapraszamy do lektury i zachęcamy do dzielenia się wrażeniami odnośnie takiego – co to za góry?Tatry to najwyższe góry w Polsce. Masyw tatrzański, przez który przebiega granica naszego kraju i Słowacji, jest najwyższym pasmem Karpat – dużego łańcucha górskiego rozciągającego się od Rumunii przez między innymi Węgry, Ukrainę aż do Polski i dokładnego podziału fizycznogeograficznego Tatry wraz ze słowackimi Górami Choczańskimi tworzą makroregion Łańcuch Tatrzański należący do Centralnych Karpat Zachodnich. Pomiędzy Alpami Zachodnimi a Kaukazem i Uralem nie znajdziemy wyższych gór niż Tatry. Co prawda niemal dorównują im Góry Skandynawskie, jednak ich najwyższy szczyt Galdhøpiggen (2469 m jest nieco niższy nie tylko od Gerlacha, ale nawet od Rysów. Gdyby porównać wysokość najwyższych tatrzańskich szczytów do innych gór można powiedzieć, że stanowią one niewiele ponad połowę wysokości Mont Blanc (najwyższego szczytu Europy 4810 m prawie połowę wysokości Elbrusa (5642 m najwyższego szczytu Kaukazu) oraz ledwie 1/3 wysokości Mont Everestu (8848 m Skąd się wzięła nazwa Tatry?Teorii dotyczących pochodzenia nazwy Tatry jest bardzo wiele. Chociaż może ona w pierwszej chwili budzić skojarzenie z Tatarami, jej źródeł najprawdopodobniej należy szukać w nazewnictwie ludowym. Istnieje hipoteza, że u podstawy nazwy Tatry leży węgierskie słowo „thorholl” oznaczające piekło. Niektórzy badacze ( Cyprian Norwid) odwoływali się z kolei do francuskiej nazwy „Tertre” oznaczającej wzgórze. W pierwszych zapisach dotyczących Tatr nasze najwyższe góry nazywane są „Triti” czy „Tritri”, co prawdopodobnie było starosłowiańską nazwą skał lub szczytów skalnych. W Beskidzie Śląskim jeszcze w latach 20. XX wieku słowa „tatry” i „tatrziska” oznaczały skały, nierówny, niebezpieczny teren lub… stare, nieużyteczne rupiecie. W przeszłości całe Karpaty, a niekiedy same Tatry nazywano również Krępak, Krempak, Krapak, a nawet Sarmackie Alpy. Ostatecznie dla naszego masywu nazwa Tatry okazała się Tatry są tak wyjątkowe?Wyjątkowość Tatr polega przede wszystkim na tym, iż na stosunkowo małej powierzchni (patrz: Jaką powierzchnie mają polskie Tatry?) nagromadzone jest mnóstwo różnorodnych form: od długich dolin po wysokie szczyty, z których widoki zapierają dech w piersiach. Dodatkowo pomimo tego, że góry te charakteryzują się niezbyt dużą wysokością, dookoła znajdują się kotliny i doliny o wyniesieniu 500-700 m co sprawia, że względna wysokość tatrzańskich szczytów jest stosunkowo duża. Gdy popatrzymy na Tatry z daleka – choćby z Pienin, Gorc czy nawet z zakopianki lub okien pociągu jadącego z Krakowa, wydają się one potężne, masywne i… wysokie. Do tego dochodzi wspaniałe bogactwo przyrody: nieożywionej – jak liczne jeziora i formy polodowcowe (patrz: czy w Tatrach są lodowce?) – oraz ożywionej, w tym rzadkie, występujące jedynie tutaj gatunki roślin i zwierząt (patrz: co to są endemity? co to są relikty?). Dużej bioróżnorodności sprzyja bardzo duża zmienność warunków siedliskowych na co wpływ ma budowa geologiczna (patrz: z czego zbudowane są Tatry?), urozmaicona rzeźba terenu oraz warunki klimatyczne zależne od wysokości nad poziomem morza (patrz: co to są piętra roślinności w Tatrach?). Tatry to jedyne w naszym kraju i w tej części Europy góry o charakterze alpejskim. Dogodne warunki występowania do życia mają tu świstaki i kozice oraz wiele roślin występujących w Alpach lub na dalekiej północy (reliktów polodowcowych), co stanowi unikat w tej części naszego kontynentu. Do wyjątkowości Tatr należy zaliczyć jeszcze to, że dzięki dobrej sieci szlaków w jeden dzień można wspiąć się na szczyty i wrócić bezpiecznie do Zakopanego, co nie zawsze jest możliwe w innych powierzchnię mają całe Tatry?Pod względem powierzchni Tatry to najmniejsze góry wysokie w Europie. Zajmują one obszar 786 km2 – co stanowi zaledwie dziesiąte części procenta powierzchni Alp. Rozpiętość całego masywu tatrzańskiego wynosi 56,3 km w osi wschód – zachód i 19,0 km w osi północ – południe. Można powiedzieć, że góry te są „najszersze” na wysokości Wierchu Porońca. Jaka jest powierzchnia polskich Tatr?W granicach Polski znajduje się nieco ponad 1/5 (22,3%) powierzchni całych Tatry, czyli 17 500 ha. Rozpiętość polskiej części Tatr wynosi w linii prostej ze wschodu na zachód 26,8 km, natomiast z północy na południe 12,0 km. Na terytorium naszego kraju znajduje się 81 km2 Tatr Wysokich oraz 94 km2 Tatr Zachodnich (patrz: na jakie części dzieli się Tatry?). Jest to powierzchnia porównywalna do dużych dolin alpejskich i stanowiąca nieco ponad 33% obszaru zajmowanego przez podkreślić, że podane wartości odnoszą się do linii prostej. Ze względu na znaczną deniwelację (1500 m na przestrzeni kilku km) droga przebyta przez turystę w górach jest znacznie dłuższa, np. w linii prostej od schroniska w Morskim Oku do szczytów Rysów jest około 3,5 km, tymczasem szlakiem trzeba pokonać ich aż przebiegają granice Tatr?Kiedy patrzymy na Tatry z daleka wyraźnie widać, że górują one nad otoczeniem. Dokładne wytyczenie linii granicznej oddzielające Tatry od otaczających je kotlin i doliny nie jest proste i wciąż pozostaje źródłem sporów pomiędzy naukowcami. Bez wnikania we wszystkie niuanse w pewnym uproszczeniu można przyjąć, że granice całego masywu pokrywają się z granicami polskiego i słowackiego parku narodowego. Tak więc na zachodzie Przełęcz Huciańska (905 m oddziela Tatry od Pogórza Orawskiego, a na północnym-wschodzie Zdziarska Przełęcz odgranicza je od Spiskiej Magury. W polskiej części gór granica od Kir do Kuźnic biegnie wzdłuż Drogi pod Reglami. Następnie od podnóża Nosala aż do Łysej Polany praktycznie pokrywa się z Drogą Oswalda Gubałówka należy do Tatr?Gubałówka o wysokości 1120 m słynie przede wszystkim z tego, że przy dobrej pogodzie można z niej podziwiać piękną panoramę Tatr, Zakopanego, a także Pienin, Gorców czy Beskidu Żywieckiego. Wzniesienie to zdecydowanie nie jest częścią masywu tatrzańskiego. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski wchodzi ono w skład Pogórza Gubałowskiego należącego do Pogórza Spisko-Gubałowskiego, które rozciąga się pomiędzy rzekami Czarnym i Białym jakie części podzielone są Tatry?Masyw Tatr pod względem geograficznym i geologicznym najczęściej dzieli się na trzy części:– Tatry Zachodnie (o powierzchni ok. 379 km2).– Tatry Wysokie (Środkowe; o powierzchni ok. 341 km2)– Tatry Bielskie (o powierzchni ok. 46 km2) – leżące całkowicie w granicach dodatkowo wydzielają Tatry Wschodnie w skład, których wchodzą dopiero Tatry Wysokie i Bielskie. Podział ten ma swoje uzasadnienie w budowie geologicznej gór: Tatry Wysokie to przede wszystkim surowe, poszarpane granie, natomiast w Zachodnich dominuje bardziej „miękki” i kruchy wapień tworzący łagodniejsze i kopulaste grzbiety (patrz: z jakich skał zbudowane są Tatry?). Ze zróżnicowanym skalnym podłożem związana jest też różnorodność tatrzańskiej również inne podziały Tatry, np. biorąc pod uwagę budowę geologiczną tych gór oprócz wymienionych trzech części do niedawna wyróżniano jeszcze Grupę Siwego Wierchu – w całości zbudowaną z wapieni. Jeden z najstarszych podziałów Tatr wyróżniał 4 krainy geograficzne: Tatry Spiskie, Tatry Liptowskie, Tatry Orawskie i Podhale. Zgodnie z nimi w przeszłości poczynając od X-XII w., aż do 1922 r. obszar tatrzański i podtatrzański podzielony był na jednostki administracyjne (komitaty). Polska część Tatr do I rozbioru Polski (1722 r.) podlegała starostwu nowotarskiemu. Jednym z najprostszy jest obecny podział geopolityczny, w którym wyróżnia się Tatry Polskie i przebiega granica pomiędzy Tatrami Wysokimi a Zachodnimi?Granicę pomiędzy Tatrami Wysokimi i Zachodnimi wyznacza po polskiej stronie Przełęcz Liliowe oraz potok Sucha Woda Gąsienicowa. Trudniej jest wskazać jej przebieg u naszych sąsiadów. Większość naukowców uznaje za nią dno Doliny Cichej Liptowskiej. Niektórzy słowaccy znawcy Tatr przesuwają ją natomiast na Dolinę Koprową, włączając tym samym Dolinę Cichą do Tatr cześć cyklu niebawem 🙂Autor: Anna Chodkiewicz Tagi: ciekawostki edukacja informacje Tatry wiedza Jeśli spojrzeć ładnym porankiem z Czerwonych Wierchów na południe, wzrok zawadzi o wał górski na horyzoncie, ciągnący się równolegle, gdzie niegdzie pospiętrzany. To właśnie Niskie Tatry (Niżne Tatry, Nizke Tatry). Aby wspiąć się na Chopok, Dziumbiera, czy Kráľovą Hoľę i zanurzyć się w trawy na halach, trzeba przejechać granicę w Starej Lubowni, Łysej Polanie czy Chyżnem. Niskie Tatry, chyba jak żaden inny rejon górski na Słowacji, nadają się na dłuższe wędrówki z plecakiem. Niskie Tatry mają nad wyższymi kuzynami z północy jedną przewagę, mimo że także są górami o rzeźbie alpejskiej nie są tak zadeptane jak Tatry. Niskie Tatry to wyśmienity rejon na wielodniowe wędrówki. Najbardziej godne polecenia jest przejście całej pięknej grani Niskich Tatr. Łańcuch ciągnie się wzdłuż linii wschód-zachód przez 80 km od przełęczy Vernár na wschodzie, która łączy Niskie Tatry ze Słowackim Rajem aż do Doliny Korytnickiej na zachodzie. Od północy i południa jego obszar wyznaczają doliny Vagu i Hronu. Grzbiet Niskich Tatr przecięty jest niemal w połowie przez Certovicką Przełęcz (Sedlo Certovica), która dzieli je na dwie części. Wschodnia, jest łagodniejsza, krajobrazem przypomina może, bieszczadzkie połoniny tylko wyższe o kilkaset metrów. Ta część Niskich Tatr kulminuje na samym początku łańcucha na wschodzie najwyższym wierzchołkiem Kraľovą Hoľą o wysokości 1940 metrów. Zachodnia część ma bardziej alpejską rzeźbę. Wypiętrzenie potraktowane zostało w czwartorzędzie lodowcem, który topniejąc zostawił północne zbocza poorane żlebami, skalistymi żebrami opadające do polodowcowych dolin. Najwyższym wierzchołkiem zachodniej części Niskich Tatr jest Dziumbier (Dumbier) o wysokości 2046 metrów. Część wschodnia Główny szlak prowadzi z Telgartu i kiedy się już wdrapie na szczyt Kraľovej Hoľi ozdobioną "pięknym" budynkiem maszynowni czy siłowni i wysokim masztem nieopodal, przed oczami rozciąga się przepiękny, długi na ponad 20 kilometr ów grzbiet, w większej części porośnięty łąkami. W dole na południu doliną płynie Hron, oddzielając Niskie Tatry od Słowackiego Rudohoria. Na północy za Popradem rozciągają się zębate szczyty Tatr. Przez większą część dystansu wędruje się odsłoniętym grzbietem, na przemian obniżając się, to nieznacznie wznosząc. Pasmo Kraľovej Hoľi jest trochę za długie, żeby je pokonać jednego dnia. Zejście do Pohoreli zajmuje około dwóch godzin, a wejście następnego dnia kolejne trzy. Nasi bracia Słowacy często w tej sytuacji ułatwiają sobie życie i na nocleg wybierają "tajną" noclegownię. W połowie trasy, nieco poniżej grzbietu na północnym stoku znajduje się "utulnia" Andrejcová. Miejsce jest na pewno wyborne, nie można jednak zawsze polegać na tej możliwości. W bardziej pogodne, wolne od pracy dni często nie ma w niej miejsca i niektórzy Słowacy wybierają nocleg w namiocie. Odcinek od Andrejcovej jest mniej widokowy, grzbiet, równomiernie obniżający się im bliżej przełęczy, porasta las. Ale skoro wyznaczyliśmy sobie za cel pokonanie grani Niskich Tatr, to maszerujemy również tędy. Schodzimy do Čertovicy (1232 m). W Certovicy niewielkim przysiółku jest sporo miejsc na nocleg; to niewielka miejscowość turystyczna, gdzie zimą działa kilka wyciągów, a przy tym jest dobra komunikacja. Przez przełęcz przebiega droga z doliny Vagu do doliny Hronu. Po regenerującym noclegu czeka nas podejście, może nie tak forsowne jak pierwszego dnia pod Kralovą Hole, to "tylko" 800 metrów deniwelacji, ale mamy w nogach już ponad 20 kilometrów. Cześć zachodnia Pierwszy grzbiet po drodze to Velka Gapel. To już królestwo kosodrzewiny i wysokogórskich hal. Ścieżka widoczna i dobrze utrzymana prowadzi w głąb wysokogórskiej krainy. Niskie Tatry to kwintesencja gór, soczewka skupiająca różną charakterystykę rzeźby i krajobrazu; południowe stoki Wielkiej i Małej Gapeli (Velký i Malý Gapel.) i Dziumbiera opadają łagodnymi halami na południe. Północne zbocza opadają stromo 200-300 m, tworząc u-kształtne doliny ozdobione małymi jeziorkami polodowcowymi. Oczy śmieją się do tych dolin i wierchów. Horyzont na zachodzie zamyka skalista Skałka. Jej wschodnia ściana jest poorana skalistymi żebrami. Przypomina tatrzańskie ściany. Chata generała Stefánika, leżąca na południowym zboczu pod kopułą szczytową Dziumbiera, to doskonałe miejsce na nocleg lub miejsce odpoczynkowe przed dalszym marszem na szczyt. Teren Niskich Tatr od 1978 roku stanowi park narodowy. Poruszanie się jest dopuszczane tylko po wyznaczonych szlakach. Widomym tego znakiem jest nielogiczne wejście na szczyt. Obecnie na Dziumbier prowadzi tylko jedna ścieżka. Wznosi się ona od zachodu niedługim ramieniem. Na północną stronę opadają strome żleby. Sam szczyt wieńczy krzyż i tablica informacyjna parku narodowego. Od razu widać, że wcześniej prowadziła bardziej uzasadniona trasa. Udeptaną ścieżkę na wschodnie ramię przegradzają żerdzie i tablica zakazująca zbaczania ze szlaków. Trzeba wrócić tą samą trasą na dół. Panorama dookoła bajeczna. W promieniu kilkudziesięciu kilometrów żaden szczyt nie przewyższa Dziumbiera, a na południe właściwie żaden wierzchołek nie zbliża się nawet do granicy dwóch tysięcy. Na kolejny nocleg obieramy malowniczą "kamienną chatę" pod Chopokiem (2023 m). To najpopularniejszy wierch Niskich Tatr. Malowniczy dzięki kotłom polodowcowym po północnej stronie, łatwo dostępny zarówno od północy od Doliny Demianowskiej, jak i od południa od Doliny Jasnej, skąd kursują kolejki dowożące turystów do połowy wysokości. Zimą Chopok uwielbiają rzesze narciarzy - jest to jeden z najpopularniejszych rejonów narciarskich Słowacji. Odcinek Niskich Tatr na zachód od Chopoka, to najpiękniejsza i najbardziej wysokogórska część Niskich Tatr. Jedynym zgrzytem estetycznym pozostaje chyba tylko budynek górnej stacji kolejki położony centralnie pod szczytem. Tuż obok, pod kopułą szczytową usypaną z kamieni i głazów przycupnęła "Kamienna Chata". To urocze schronisko położone dokładnie na wysokości 2000 m. Przy dobrej pogodzie widok na południe sięga po Słowacki Kras przy granicy z Węgrami. W schronisku, nawet jeśli nie zamierza się nocować, warto się zatrzymać choćby tylko dla jednej rzeczy. Przy każdej wizycie w "Kamiennej Chacie" z przyjemnością raczę się bylinowym czajem. To aromatyczna dosładzana herbata przyrządzana z ziół zbieranych na halach. Kiedy po raz pierwszy jej zakosztowałem i zasmakowałem w niej, porosiłem gospodarza o podzielenie się przepisem. Na pytanie odparł bez namysłu: "to nasze tajemstvo". Piękno Chopoka najlepiej podziwia o od północy, gdzie ramię pokrywa siatka wyciągów zmierzających od Doliny Demianowskiej, a kawałek grani od Chopoka do Dereszy (2003 m) opada pięknymi skalistymi żebrami, tworząc malowniczą scenerię alpejską. Odcinek na zachód to kilka szczytów, które oscylują wokół 2000 metrów. Szczególnie wyróżnia się skalista sylwetka wspomnianej Skałki (1980 m) leżącej w bocznej grani. Poza tym jest jeszcze Chabenec (1950 m). Następnie grań opada na przełęcz Sedlo Durkovej, która wznosi się na wysokość ok. 1700 metrów. W jej pobliżu usadowiła się kolejna "utulnia". Warto i tutaj zatrzymać się na nocleg. Z przełęczy szlak zaczyna opadać równomiernie. Przez Kozi Chrbát opada do Donovalów - uzdrowiskowej miejscowości w Dolinie Korytnickiej, która wyznacza zachodnią granicę Niskich Tatr. Po drugiej stronie rozciągają się już stoki Wielkiej Fatry. Na pokonanie pełnej grani Niskich Tatr trzeba przeznaczyć 4-5 dni. Można również pokonać mniejsze odcinki pasma. Najbardziej popularne są tereny z Chopokiem i Dziumbierem. Zachęcam do przemierzenia wschodniej części Niskich Tatr, która jest bardziej ustronna, a włóczęga po tak malowniczych zakątkach powinna dostarczyć co niemiara przyjemności. Wędrówka grzbietami Niskich Tatr nie jest może tak emocjonująca jak wspinanie perciami tatrzańskimi, dostarcza jednak innych nie mniej zapadających w pamięć wrażeń. A spotkanie z naturalnym surowym otoczeniem, wchłonięcie ostrego rześkiego powietrza, przejmie przyjemnym dreszczykiem. Różnice w charakterze pomiędzy Tatrami i Niskimi Tatrami trafnie opisuje stwierdzenie: po Niskich Tatrach wędrujemy, po Tatrach się wspinamy. To otwiera możliwości przed tymi, którzy chcą kontemplować wysokogórski krajobraz, a niekoniecznie łączą to z wydzielaniem zwiększonej dawki adrenaliny. Niskie Tatry to wspaniały łańcuch dla amatorów dłuższych rodzinnych wycieczek i tych, którzy chcą uniknąć oblężonych tatrzańskich arterii o pierwszoplanowym znaczeniu. Tatry to najwyższe góry Polski i Słowacji. Są również najwyższym masywem górskim w łańcuchu Karpat – ponadto są jedynym masywem o charakterze alpejskim w Europie poza Alpami (jeśli nie wliczać Kaukazu). Razem z Górami Choczańskimi tworzą Łańcuch Tatrzański (w Centralnym Karpatach Zachodnich). Panorama na Tatry Wysokie. Fot. Damian Granowski Łącznie zajmują one teren o powierzchni ok. 780 km kwadratowych (prostokąt o bokach 56,5 km x 18,5 km). Na terenie Polski leży 175 km2. Najwyższe szczyty Tatr wznoszą się ponad dwa kilometry ponad otaczające je kotliny (500 – 700 m Najwyższym szczytem jest Gerlach, w Polsce są to Rysy (szczyt graniczny). Całkowicie najwyższym polskim szczytem jest Kozi Wierch. W Głównej Grani Tatr znajduje się około 100 ważniejszych szczytów, jednakże te najwyższe (Łomnica i Gerlach) znajdują się w graniach bocznych. Tatry dzielimy na trzy części: Tatry Bielskie – zajmują obszar między Zdziarską Przełęczą, a Przełęczą pod Kopą - zbudowane są ze skał osadowych (wapień, margle, dolomit) i należą do dolnej płaszczowiny reglowej. Najwyższym szczytem tej grupy jest Hawrań (2154 m Tatry Wysokie – zajmują obszar między Przełęczą pod Kopą, a Przełęczą Liliowe – zbudowane są ze skał magmowych głębinowych (głównie granodioryt) i metamorficznych. Od strony południowej odcinają się wyraźnym uskokiem ku Kotlinie Liptowskiej, natomiast ku północy zapadają pod skały osadowe o skomplikowanej tektonice. Najwyższym szczytem tej grupy jest Gerlach (2655 m Panorama na południe z wschodniego wierzchołka MSW. Fot. Damian Granowski Tatry Zachodnie – zajmują obszar między Przełęczą Liliowe, a Przełęczą Huciańską – zbudowane są ze skał osadowych i skał magmowych. Najwyższym szczytem tej grupy jest Bystra (2248 m Topografia Tatry posiadają kilkaset nazwanych szczytów (75 z nich ma wybitność co najmniej 100 metrów), 28 z nich ma wysokość większą niż 2500 m Grzbietem Głównej Grani Tatr w znacznej większości biegnie Wielki Europejski Dział Wodny. To pasmo górskie bogate jest w stawy (ponad 200), z których najgłębsze są po polskiej stronie. Budowa geologiczna Tatry są młodymi górami, typu fałdowego ukształtowanymi ostatecznie w orogenezie alpejskiej. W ich budowie wyróżniamy trzy główne jednostki strukturalne: Trzon krystaliczny, fałdy wierchowe i płaszczowiny reglowe. Tatry Zachodnie zbudowane są ze skał osadowych i magmowych. Tatry Wysokie ze skał magmowych głębinowych (głównie granodioryt) i metamorficznych. Tatry Bielskie głównie ze skał osadowych (wapień, margiel, dolomit). Wypiętrzenie Tatr w trzeciorzędzie spowodowało wzmożenie erozji, co miało duży wpływ na rozwój rzeźby. Na liniach dyslokacji tektonicznych powstały wielkie doliny, a na liniach uskoków przełęcze. W Epoce lodowcowej Tatry mogły poszczycić się sporą liczbą lodowców (największe z nich leżały w Dolinie Białej Wody (ok. 15 km) i Dolinie Mięguszowieckiej (11,5 km). Widoczki na szczycie Wysokiej. Fot. dg Podczas czwartorzędu w skałach osadowych w Tatrach rozwinęły się systemy jaskiń. W polskich Tatrach odkryto około 800 jaskiń o łącznej długości 126,5 km. Na Słowacji jest ich zdecydowanie mniej (aczkolwiek znajduje się tam najdłuższa w całych Tatrach jaskinia Cień Księżyca w masywie Szerokiej Jaworzyńskiej). Klimat Tutejszy klimat zalicza się do grupy klimatów wysokogórskich strefy umiarkowanej, o znacznej amplitudzie temperatury rocznej. Maksimum opadów występuje w lecie. Ma on wiele cech wspólnych z klimatem alpejskim (niska średnia temperatur w roku, duża zmienność, częste zachmurzenia, znaczna ilość dni z opadami, długo utrzymująca się pokrywa śnieżna, zamglenia, wiatry wiejące zazwyczaj z zachodu i z południowego zachodu. Charakterystyczną cechą jest występowanie halnego (głównie wiosną i jesienią), który kończy się na ogół opadami deszczu lub śniegu. Często występuje też zjawisko morza mgieł. Roczna suma opadów waha się pomiędzy 1200, a 1600 mm. Najwyższe opady notuje się w okresie czerwiec-lipiec (wtedy też najczęstsze są burze), z przewagą lipca. Minimum opadów występuje w lutym. Średnio w ciągu roku jest około 115 dni z pokrywą śnieżną w Zakopanem, a ponad 230 w szczytowych partiach gór. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, a najzimniejszym luty. Zima trwa zazwyczaj od końca listopada do końca marca. Charakterystyczne dla zimy są inwersje temperatury. Jacek Kierzkowski na Zachodnim Filarze Kopy Spadowej. Fot. dg Flora i Fauna Świat roślinny i zwierzęcy Tatr jest wyjątkowo bogaty. Ich charakterystyczną cechą jest piętrowy układ roślinności, z czego najciekawsze są dwa ostatnie piętra. Na stokach północnych przedstawia się w ten sposób: Pogórze (do 650 m) Gatunki identyczne jak na nizinach Piętro regli (do 1550 m). - Regiel dolny (do 1250 m), do 1000 kraina uprawowa (łąki). Las mieszany (świerk, buk, jawor). - Regiel górny (do 1250-1550 m). Las głównie świerkowy, występuje również limba, wierzba śląska i górskie odmiany jarzębiny. Piętro kosodrzewiny (do 1550-1800 m) Występuje powyżej górnej granicy lasów. Głównie zbiorowiska krzewów i zarośli (głównie kosodrzewina). Rośnie tu także róża alpejska, porzeczka skalna, wierzba śląska, paprocie Piętro hal (do 1800-2300 m) Wysokogórskie łąki z trawami i ziołami. sasanka alpejska, rdest żyworodny Piętro turni (powyżej 2300 m) Typowe piętro roślinności alpejskiej. Oprócz licznych mchów i porostów występuje około 120 gatunków roślin naczyniowych. Charakterystyczną cechą flory Tatr, jest również występowanie wielu endemitów i subendemitów. Np. wiechlina tatrzańska, goździk lśniący, urdzik karpacki, warzucha tatrzańska. Widoki z Galerii Osterwy. Fot. Damian Granowski Świat zwierząt jest bogaty. Występują takie ssaki jak: niedźwiedź brunatny, jeleń szlachetny, sarna, kozica tatrzańska, dzik, wilk, ryś, borsuk, żbik, lis, świstak, gronostaj, nietoperze. Ptaki orzeł przedni, głuszec, kruk, puchacz, myszołów, jastrząb, sokół wędrowny, kaczka krzyżówka, dzięcioł duży. Z gadów występują jaszczurki, żmije. Z płazów żaby, ropuchy, traszki, salamandry. Z ryb: pstrąg potokowy Krótka historia turystyki Pierwsza, odnotowana w kronikach, wycieczka w Tatry odbyła się 11 czerwca 1565 roku (przejażdżka hrabiny Beaty z Kościeleckich Łaskiej do Doliny Kieżmarskiej). Już na początku XVII wieku pojawiły się wzmianki o pierwszych wejściach na tatrzańskie szczyty (1615 – Kieżmarski Szczyt, 1664 – Sławkowski Szczyt). W 1782 roku Austriacy sporządzili mapę Tatr. W 1815 wydano dzieło „O ziemiorodztwie Karpatów” autorstwa Stanisława Staszica. Wielkim propagatorem Tatr był Tytus Chałubiński, natomiast wyższe, wysokogórskie partie mocno propagowali Józef Stolarczyk i Eugeniusz Janota. Kluczowy wyciąg na Drodze Kutty, Batyżowiecki Szczyt. Fot. Marta Ziembla W 1873 roku powstało Węgierskie Towarzystwo Karpackie oraz Towarzystwo Tatrzańskie. Ich celem statutowym było propagowanie i ułatwianie turystyki. poprzez budowę szlaków turystycznych i schronisk. Lata 70 XIX wieku to sporo pierwszych wejść szczytowych, natomiast lata 80. to pierwsze wejścia zimowe. Z czasem Zakopane stało się modne i napłynęło do niego sporo inteligencji. Ruch turystyczny z roku na rok się zwiększał. W 1909 roku powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. W 1949 roku utworzono Tatranský národný park (TANAP). W 1955 roku utworzono Tatrzański Park Narodowy (TPN). Widok ze Sławkowskiego Szczytu. Fot. Damian Granowski Turystyka W ciągu roku polskie Tatry odwiedza około 3 mln osób. Nieustannie trwa moda na Zakopane. Duża ilość szlaków (ponad 930 km), dobra baza noclegowa, wyciągi narciarskie i koleje linowe sprzyjają turystyce i sportom zimowym. Od 2004 roku TANAP zamyka szlaki „powyżej schronisk” w okresie 1 XI do 15 VI. W Tatrach znajduje się 25 schronisk (9 w Polsce i 16 na Słowacji). Najbardziej znanym ośrodkiem turystycznym w Polsce jest Zakopane. Rozwiniętą bazą turystyczną dysponują także Kościelisko, Poronin, Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Białka Tatrzańska, Murzasichle, Małe Ciche, Ząb, Jurgów, Brzegi. Na Słowacji ruch turystyczny skupia się głównie w osiedlach miasta Wysokie Tatry. Damian Granowski Tatrzańskie Panoramy Autor: Brak danych Autor: Brak danych Autor: Brak danych Autor: Brak danych Autor: Brak danych Autor: Brak danych Autor: Brak danych Autor: Damian Granowski Autor: Damian Granowski Autor: Brak danych Autor: Damian Granowski Autor: Damian Granowski Autor: Damian Granowski Autor: Damian Granowski Autor: Damian Granowski Uzupełnij brakujące informacje w zdaniach: Tatry są częścią łańcucha górskiego ................. Na obszarze Polski Tatry dzielą się na dwie części: zbudowane z wapieni .................... zbudowane ze skał granitowych ................... Tatry to jedyna kraina w Polsce w której występuje krajobraz .....................